ÖZET
Bu çalışma, felsefe tarihinde, özellikle Alman idealistleri döneminde, “bütün”e ulaşmak üzere diyalektik kavrayışının sistem kurmaya yönelik ele alınışına ilişkin olarak Adorno’nun eleştirel yaklaşımını soruşturmayı amaçlamaktadır. Adorno’nun yaklaşımı, idealist diyalektiğin öznenesne özdeşliği düşüncesinden hareketle hakikati özne tarafından kurulmakta olan bir yapı olarak ele almaya yönelik eleştirel bir tavrı benimsemektir. Ona göre böylesi bir hakikat, nesnenin özgüllüğünün göz ardı edilmesini gerektirdiği için sorunludur. Bu bağlamda Adorno, “bütün”ün ideolojik yapısının belirleyiciliğini olumsuzlayarak tıpkı özne gibi nesnenin de özgüllüğüyle hakikati belirlediğini ortaya koymaya çalışmaktadır. Adorno’ya göre bunun için özdeş-olmamaklık ilkesi üzerinde kurulan negatif diyalektik anlayışının savunulması gereklidir. Bu doğrultuda bu çalışmada, Adorno’nun söz konusu savunusunu içeriklendiren
eleştirel yaklaşımının dayanakları ve çerçevesi ortaya konulmaya çalışılacaktır.
Anahtar sözcükler: Alman İdealizmi, diyalektik, Hegel, Marx, Adorno, negatif diyalektik
ABSTRACT
This study aims to investigate Adorno's critical approach in the history of philosophy, especially in the period of the German idealists, with regard to the system-building approach to the conception of dialectics in order to reach the “whole”. Adorno's approach is to adopt a critical attitude towards treating truth as a structure being constructed by the subject based on the idealist dialectic's idea of subject-object identity. According to him, such a truth is problematic because it requires ignoring the specificity of the object. In this context, Adorno negates the determinism of the ideological structure of the “whole” and tries to demonstrate that the object, just like the subject, determines truth with its specificity. For this, according to Adorno, it is necessary to defend the understanding of negative dialectics based on the principle of nonidentity. Accordingly, this study will try to reveal the foundations and framework of Adorno's critical approach that contextualizes his defense.
Keywords: German Idealism, dialectic, Hegel, Marx, Adorno, negative dialectic.
NEGATİF DİYALEKTİK: GELENEKSEL DİYALEKTİK KAVRAYIŞININ ELEŞTİRİSİ OLARAK ADORNO’NUN ANTİ-SİSTEMİ