ÖZET
Marx’ın nesne ve yöntem tartışmalarının dar kalıbıyla açıklanamayan tek bilimi, insani ihtiyaçlara yanıt vermeyi amaçlaması bakımından bir idealdir. Frankfurt Okulu’nun eleştirel toplum analizi tam olarak bu ideali gerçekleştirme denemesidir. Frankfurt Okulu, mevcut toplumsal yapı ile insani gereksinimler arasındaki ilişkiyi bir bilinç geliştirime sorunu olarak görmekte ve bu soruna aydınlanmacı eleştiri fikrini tarihsel materyalizmin temel savlarıyla birleştirerek çözüm sunmaktadır. Bu girişim, eleştiriyi epistemolojinin alanı dışına taşıdığı gibi tarihi de doğru biçimde toplumun ontolojik zemini haline getirmiştir. Bu çalışmada, Horkheimer, Adorno ve Marcuse’ün bu amaç doğrultusunda sundukları katkılarda, tarih ve toplum ilişkisi bakımından bir boşluk olduğu ve bu boşluğun Benjamin’in tarihe yönelik tezleriyle tamamlanıp tamamlanamayacağı tartışılmaktadır.
Anahtar Sözcükler: Benjamin, Horkheimer, Adorno, Marcuse, Frankfurt Okulu, Eleştirel Teori, tarihsel materyalizm, toplum eleştirisi.
ABSTRACT
Marx's one science cannot be accounted for with the restricted framework of methodological discussions and that’s why it forms an ideal for the purposes of satisfying the human needs. Frankfurt School's critical social analysis is exactly an attempt to realize this ideal. Frankfurt School accepts the relation between the social structure and human needs as a matter of raising consciousness, and they suggest a solution of combining the critical thinking of Enlightenment and main arguments of historical materialism. This approach carries the critique out of epistemology and properly transforms the history into an ontological basement of society. In this article, I will point out to some gaps in the theoretical efforts of Horkheimer, Adorno and Marcuse on the relation between the history and society; then discuss whether these gaps can be surpassed by Benjamin's thesis on history.
Keywords: Benjamin, Horkheimer, Adorno, Marcuse, Frankfurt School, Critical Theory, historical materialism, critique of society.