MUTLAK UZAY-İLISKISEL UZAY TARTISMALARI BAGLAMINDA KANT’IN UZAY KAVRAYISI

ÖZET

Kant’ın uzay anlayışı, eleştirel felsefesinin temel dinamik ve kavramlarının anlaşılabilmesi açısından kritik bir öneme sahiptir. Felsefi gelişimi içerisinde Kant, uzay kavramını, Leibnizci ilişkisel uzay ve Newtoncu mutlak uzay anlayışları arasındaki gerilim üzerine tesis eder. Kant’ın mevcut gerilimi aşmak için izlediği yöntem, kritik felsefenin üzerine inşa edildiği temel gerilimleri aşmak için izlediği yollarla paralel okunabilir. Bu çalışmada, mevcut gerilimin Kant’ın uzay kavrayışı üzerindeki etkisi, uzay kavramının Kant felsefesi içerisindeki tarihsel gelişiminden hareket edilerek aydınlatılmaya çalışılacaktır.

Bu amaçla öncelikle Newton’un ve Leibniz’in uzay kavrayışları ve bu kavrayışlar arasındaki gerilim üzerinde durulacaktır. Daha sonra Kant’ın uzay kavrayışının tarihsel gelişimi bu gerilim ekseninde ele alınacaktır. Böylelikle, Kant’ın uzay kavrayışının da, tıpkı felsefesinin bütünü gibi, eleştirel bir nitelik taşıdığı ortaya konulacaktır. Son olarak, Kant’ın uzay kavrayışı ve bu kavrayışının tarihsel gelişiminin onun eleştirel felsefesi açısından önemi vurgulanacaktır.

Anahtar Sözcükler: Kant, Leibniz, Newton, Uzay, mutlak uzay, ilişkisel uzay, örtüşmez eşler.


ABSTRACT

Kant’s conception of space has a critical role in understanding the main concepts and dynamics of his critical philosophy.  Throughout his philosophical development, Kant bases his concept of space on the tension between Leibniz’s relational space and Newton’s absolute space. This study aims to clarify the effect of this tension on Kant’s concept of space, with reference to the historical development of that concept in Kant’s philosophy.

For that purpose, firstly, Newton’s and Leibniz’s conceptions of space and the contrast between the conceptions will be tackled. After that, historical development of Kant’s conception of space will be considered with reference to this tension. Thus, it will be presented that Kant’s conception of space has a critical character like his whole philosophical system. Finally it will be emphasised that Kant’s conception of space and the historical development of the conception has a crucial role for Kant’s critical philosophy.

Keywords: Kant, Leibniz, Newton, space, absolute space, relational space, incongruent counterparts.