K. MARX’IN FEUERBACHÇI HEGEL ELEŞTİRİSİ

ÖZET

Karl Marx, diyalektik özdekçi felsefesini Alman İdealizminden öncelikle Feuerbach ve Hegel’in eleştirel felsefelerinden yararlanarak oluşturur. Marx, önce Hegel’e karşı Feuerbach’ın özdekçi (materyalist) Hegel eleştirisinden yararlanır, daha sonra soyut ve metafizik bulduğu Feuerbach’ın özcü ve hümanist özdekçiliğinin eksik yanlarını Hegel’in somut tarihsel ve toplumsal diyalektik felsefesi aracılığıyla düzeltmeye çalışır. Marx’ın diyalektik özdekçi felsefesi hem Feuerbachçı köktenci din eleştirisinden hem de Hegelci diyalektik içkin eleştiri geleneğinden etkilenir. Marx, Feuerbachçı ve Hegelci eleştirel felsefeyi birbirine karşı kullanır. Böylece, Hegel’in diyalektiğine uygun bir biçimde Marx, her iki felsefenin basit bir uzlaşım ya da bireşimini gerçekleştirmekle yetinmez, diyalektik bir olumsuzlamayla, özgün bir felsefe geliştirmek için onların eleştirel felsefelerinin olumlu özelliklerini koruyarak aşar. Bu makale de Marx’ın, Feuerbach’ın Hegel’in saltık idealist felsefesini eleştirirken “ters çevirme” olarak adlandırılan yöntemini, sadece Hegel’e karşı onun diyalektiğini ayakları üzerine oturtmak için kullanmakla kalmadığı, aynı zamanda bu yöntemi Hegel felsefesinden destek alarak Feuerbach’ın metafizik özdekçiliğine de uyguladığı gösterilmeye çalışacaktır.

Anahtar Sözcükler: Marx, Feuerbach, Hegel, diyalektik özdekçilik, eleştirel felsefe, dinsel eleştiri, yabancılaşma.


ABSTRACT

Karl Marx develops his dialectical materialist philosophy by means of the German Idealism in general, and Feuerbach’s and Hegel’s critical philosophies in particular. Marx, in his attacks to Hegel, benefits first from Feuerbach’s materialist criticism of Hegel, then he aims to compensate Feuerbach’s essentialist and humanist materialist philosophy with that of Hegel’s historical and social dialectical philosophy, simply because the former has some deficiencies such as being abstract or too metaphysical, while the latter promises a much more concrete program. The dialectical materialist philosophy of Marx is under the influence both of the Feuerbachian radical criticism of religion and the Hegelian tradition of dialectical immanent criticism. Marx, in a sense, positions these two philosophies - the Fuarbachian and the Hegelian philosophies- against each other Thus, he does not only relocate Feuerbachian and Hegelian philosophy in accord with or against each other, he also attempts to develop his own philosophy to transcend both philosophies without sacrificing the critical aspects of them. This article aims to show that Marx’s so-called inverting strategy against Hegel, which is widely known as turning Hegelian dialectics right way up, does not stop here, but rather he employs the same strategy -but this time through Hegel- against metaphysical materialism of Fuerbach.  

Keywords: Marx, Feuerbach, Hegel, dialectic materialism, critical philosophy, criticism of religion, alienation.